Οι αναβάσεις στον Όλυμπο και οι προσπάθειες για την κατάκτηση της ψηλότερης κορυφής του χρονολογούνται από την αρχαιότητα. Μόλις όμως στις αρχές του εικοστού αιώνα έγινε δυνατό να κατακτηθεί ο «Θρόνος των Θεών», η κορυφή Μύτικας σε υψόμετρο 2.917 μέτρα.

Οι ορειβάτες που είχαν την τιμή να ανέβουν πρώτοι στο Μύτικα ήταν οι Ελβετοί Frederic Boissonas (Φρέντερικ Μπουασονά), εκδότης, και Daniel Boud – Bovy (Ντανιέλ Μποντ Μποβί), συγγραφέας. Με οδηγό το Λιτοχωρίτη κυνηγό, Χρήστο Κάκαλο, κι ύστερα από περιπλανήσεις ενός μήνα και αποτυχημένες αναβάσεις στις κορυφές του βουνού, κατόρθωσαν να φθάσουν, στις 2 Αυγούστου 1913, στην απόκρημνη και απάτητη κορυφή του Ολύμπου, που την ονόμασαν προς τιμήν του νικητή του βαλκανικού πολέμου Έλληνα πρωθυπουργού, «Κορυφή Ελευθερίου Βενιζέλου». Μέσα, όμως, στον ορυμαγδό του πρώτου παγκόσμιου πολέμου, ο κόσμος έμαθε την πολυπόθητη κατάκτηση του Ολύμπου στο τέλος του πολέμου, το 1919, ύστερα από έξι χρόνια, όταν δημοσιεύθηκε σε ειδικό γαλλόγλωσσο περιοδικό.

Ήταν το τέρμα μιας πολύχρονης περιπέτειας πολυεθνικών ορειβατών, γεωγράφων, περιηγητών, βοτανολόγων, γεωλόγων, μηχανικών και στρατιωτικών, που επιθυμούσαν διακαώς να κατακτήσουν τα δώματα του δωδεκάθεου των αρχαίων στο πιο γνωστό βουνό της ανθρωπότητας, να αποτυπώσουν και να φωτογραφίσουν ένα από τα πιο θρυλικά βουνά της παγκόσμιας φιλοσοφίας, ιστορίας και λογοτεχνίας και να μελετήσουν την πλούσια και μοναδική χλωρίδα και πανίδα του.

Τεκμήρια ανθρώπινης παρουσίας στις κορυφές Σκολιό, Προφήτης Ηλίας και Άγιος Αντώνιος δείχνουν ότι από τα αρχαία χρόνια οι χαμηλότερες κορυφές του Ολύμπου είχαν κατακτηθεί από αρχαίους ορειβάτες για λατρευτικούς σκοπούς και στις ίδιες κορυφές τα ειδωλολατρικά ιερά αντικαταστάθηκαν από χριστιανικά ξωκκλήσια. Οι οργανωμένες, όμως, προσπάθειες κατάκτησης και μελέτης του μυθικού βουνού πύκνωσαν μόλις το 18ο και προπαντός το 19ο αιώνα.

Οι πιο σημαντικοί εξερευνητές του Ολύμπου, που δεν έφτασαν όμως στην ψηλότερη κορυφή του, θεωρούνται ο Γάλλος αξιωματικός Ch. Sonnini (1780), ο Άγγλος αξιωματικός W. Laeke (1806), ο Γάλλος περιηγητής και φυσιοδίφης Fr. Pouqueville (1810), ο Άγγλος διπλωμάτης Dav. Urquhart (1830), οι Γερμανοί γεωγράφοι C. Eckenbrecher (1840) και H. Barth (1862), ο Γάλλος αρχαιολόγος Leon Heuzey (1855), ο Έλληνας βοτανολόγος Θ. Ορφανίδης (1862), ο Άγγλος αλπινιστής H. Tozer (1865), ο Γερμανός μηχανικός Ed. Richter (1911), ο οποίος συνελήφθη από ληστές, ο Ελβετός τοπογράφος Marcel Kurtz κ.ά.

Θρυλική μορφή του ολύμπιου ορειβατισμού είναι ο Λιτοχωρίτης Χρήστος Κάκαλος

ο οποίος ανέβηκε στο Μύτικα, πέρα από την ιστορική κατάκτηση με τους δύο Ελβετούς, εκατοντάδες φορές ως τα βαθιά γεράματα. Η τελευταία ανάβαση του Κάκαλου, που ήταν ο κατεξοχήν οδηγός του Ολύμπου, ήταν το 1972 σε ηλικία 92 χρόνων! Την παράδοση του Κάκαλου συνέχισε με επιτυχία ο έμπειρος οδηγός Κώστας Ζολώτας.

Στους πρωτοπόρους ορειβάτες του Ολύμπου περιλαμβάνονται ο έφεδρος αξιωματικός Μηχανικού Σπήλιος Αγαπητός (1916) και η πρώτη γυναίκα ορειβάτισσα, η Γαλλίδα Cecile Morand (1921). Στις πρώτες δεκαετίες του εικοστού αιώνα οι εξερευνητές απ’ όλον τον κόσμο που ανέβηκαν στον Όλυμπο, δεν άφησαν ανεξερεύνητη περιοχή και κορυφή του βουνού. Η τελευταία κορυφή του Ολύμπου, το βραχώδες Στεφάνι ή Θρόνος του Διός κατακτήθηκε το 1921 από τον Μαρσέλ Κουρτς και το Χρήστο Κάκαλο.

Οι πορείες ανάβασης και εξερεύνησης γίνονται από όλες σχεδόν τις πλευρές του βουνού, από τον Κοκκινοπηλό, Βορειοδυτικά, από την Ελασσόνα – Σπαρμό, Νότια, από το Λιτόχωρο, Ανατολικά, από τη Βροντού και την Πέτρα, Βορειοανατολικά.