Λιτόχωρο

Το Λιτόχωρο είναι ο μεγάλος παραδοσιακός οικισμός του βορειοανατολικού Ολύμπου. Συνδυάζει αρμονικά το βουνό με τη θάλασσα, την ιστορική παράδοση και την παραδοσιακή αρχιτεκτονική με τη φυσική ομορφιά. Χτισμένο δίπλα από το φαράγγι του ποταμού Ενιππέα, διαθέτει όλες τις σύγχρονες υποδομές για την εξυπηρέτηση των πολυάριθμων επισκεπτών του και διατηρεί το ύφος του παλιού χωριού και της μακεδονικής λαϊκής αρχιτεκτονικής. Κατά την παράδοση, χτίστηκε από κατοίκους της αρχαίας γειτονικής πόλης Πίμπλεια, μετά την καταστροφή της από το φουσκωμένο ποτάμι. Οι ιστορικές μαρτυρίες ανάγουν την ίδρυση του οικισμού στη βυζαντινή εποχή, το 14ο αιώνα, ενώ στους επόμενους αιώνες της τουρκοκρατίας το Λιτόχωρο αναπτύχθηκε εμπορικά και ναυτιλιακά. Την πολιτιστική και οικονομική ανάπτυξη της κωμόπολης μαρτυρούν οι πολλές εκκλησίες και τα πέτρινα σχολεία της. Το Λιτόχωρο, αν και μακριά από τη θάλασσα, ήταν για αιώνες φημισμένο ναυτιλιακό κέντρο. Η πόλη που ζει στη σκιά του Ολύμπου υπήρξε κέντρο εθνικών κινημάτων από την Ελληνική Επανάσταση ως την Εθνική Αντίσταση.

Κατερίνη

Η Κατερίνη, η πρωτεύουσα του νομού, είναι σχετικά νέα πόλη, που πήρε τη μορφή αστικού κέντρου μετά την ανταλλαγή των πληθυσμών το 1923 και την εγκατάσταση προσφύγων από τη Μικρά Ασία και τη Θράκη. Στις αρχές του 19ου είχε μόλις 100 σπίτια, ενώ το 1912, την εποχή της απελευθέρωσης, η πόλη αριθμούσε 8.000 κατοίκους. Αναπτύχθηκε ραγδαία στις μεταπολεμικές δεκαετίες 1950-60 και εξελίχτηκε σε μια σύγχρονη πόλη, δυναμικό κέντρο της διοικητικής, οικονομικής και τουριστικής δραστηριότητας της Πιερίας. Σχετικά με την προέλευση του ονόματός της, η κρατούσα άποψη είναι ότι προέρχεται από την εκκλησία της Αγίας Αικατερίνης την οποία έχτισαν πρόσφυγες, οι οποίοι εγκαταστάθηκαν στις αρχές του 18ου αιώνα προερχόμενοι από τη χερσόνησο του Σινά. Με το όνομα Αικατερίνη αναφέρεται η πόλη σε σχετικά έγγραφα και χάρτες τον 19ο και στις αρχές του 20ού αιώνα. Αρχαιολόγοι και περιηγητές, εξάλλου, αναφέρουν ότι το όνομα Κατερίνη προέρχεται από παραφθορά του ονόματος της αρχαίας πόλης Άτηρα (Κάτιρα, Κάτερι), που υπήρχε στην περιοχή και συνέχισε να κατοικείται και στη χριστιανική περίοδο. Η Κατερίνη βρίσκεται σε στρατηγικό σημείο, πάνω στον οδικό άξονα Αθηνών – Θεσσαλονίκης και απέχει 417 χλμ. από την πρωτεύουσα και μόλις 68 χλμ. από τη Θεσσαλονίκη. Σήμερα είναι μια σύγχρονη πυκνοδομημένη πόλη που διαθέτει όλες τις υποδομές μεγάλου αστικού κέντρου που ικανοποιούν όλες τις σύγχρονες ανάγκες. Κεντρικός άξονας της πόλης είναι ο πεζόδρομος Μεγάλου Αλεξάνδρου με καλά καταστήματα και καφετέριες. Αξιοθέατο είναι το κεντρικό πάρκο, ο Δημοτικός Κήπος, με πλούσια χλωρίδα και μεγάλα δέντρα και θέσεις αναψυχής. Από την Κατερίνη του μεσοπολέμου με τα χαμηλά σπίτια σώζονται ελάχιστα παλιά, ανάμεσά τους το αναστηλωμένο αρχοντικό Τσαλόπουλου. Αξιοθέατο είναι το Λαογραφικό Μουσείο της πόλης, που διαθέτει κειμήλια των προσφύγων (στολές, οικοσκευή, εικόνες, κλπ) ιδιαίτερα από τον Πόντο.

Ελασσόνα

Η Ελασσόνα κράτησε σχεδόν ακέραια την ομηρική ονομασία της Ολοσσόν. Ο Όμηρος την αναφέρει σαν «Λευκή Ολοσσόν», ως πόλη που έλαβε μέρος στην τρωική εκστρατεία με αρχηγό τον Πολυποίτη και με 40 καράβια συμμετοχή. Αρχικά κατοικήθηκε απ’ τους Λαπίθες, αλλά εκείνοι που την έκαναν σημαντική πόλη ήταν οι Περραιβοί. Υπήρξε η μεγαλύτερη πόλη και πρωτεύουσα της Περραιβίας. Η βυζαντινή πόλη χτίστηκε στα ερείπια της αρχαίας πόλης και αποτέλεσε τη συνέχειά της. Οι ανεπαρκείς πεδινές εκτάσεις και η αδύναμη άρδευση στην ευρύτερη περιοχή της Ελασσόνας, ώθησαν μεγάλο μέρος του πληθυσμού της στην κτηνοτροφία. Η φέτα, ο βασικός κρίκος στη διατροφική αλυσίδα, γιορτάζεται στα τέλη Σεπτέμβρη στην Ελασσόνα, με καλλιτεχνικές εκδηλώσεις και αναπαράσταση παραδοσιακού τρόπου τυροκομήματος. Στη διάρκεια του εορταστικού τριημέρου οργανώνεται επιστημονική διημερίδα και στήνονται περίπτερα στην κεντρική πλατεία με σημεία πώλησης της φέτας.